Friday, December 11, 2009

Где можно купить мою книгу "Ана Мираси"?


Мне часто задают этот вопрос, поэтому я решила ответить на него на моем блоге. К сожалению, уйгурские книги не так популярны, чтобы их можно было продавать через сети книжных магазинов. Пока, мои книги можно приобрести в Уйгурском Театре г. Алматы, который находится на углу улиц Наурызбай Батыра (бывшая ул. Дзержинского) и Кабанбай Батыра (бывшая Кирова) в галерее "Дуния" после обеда и перед каждым спектаклем. Также их можно приобрести в редакции издательства "Мир" по адресу: г. Алматы, ул. Жибек Жолы 64 (угол ул. Валиханова), 8-й этаж, офис 3, тел: 237 3448.

Я надеюсь, что когда выйдет перевод моей книги "Завешание Матери" на русском и английском языках, вы сможете приобрести ее в книжных магазинах или через Интернет.

Я также ишу спонсоров для расспространения моей книги в уйгурских школах. Если у вас есть желание помочь школьникам приобрести мою книгу, пишите на адрес: dmashurova@gmail.com

Friday, November 27, 2009

Презентация книги "Ана Мираси" в Уйгурском Театре


Мои дорогие читатели!
Приглашаю вас на презентацию моей книги на уйгурском языке "Ана Мираси" ("Завещание Матери"), которая состоится 29 ноября в 5 часов вечера в Уйгурском Театре Музыкальной Драмы и Комедии имени К. Кожамьярова. После презентации, вы приглашены остаться на премьеру спектакля "Аманисахан".

Позже, я добавлю сюда фотографии с презентации.

Ana Mirasi Book Presentation at Uighur Theater


Dear readers, I would like to invite you to the presentation of my book "Ana Mirasi" (Mother's Will) in Uighur at the Uighur Theater of Musical Drama and Comedy in Almaty, Kazakhstan, which will be held on November 29th at 5pm. After the presentation, you are cordially invited to stay for a premier of a new play "Amanisakhan".

I will later post some photos from this presentation.

Sunday, September 27, 2009

Завещание Матери: Глава 1


Попутчица

- Ma’am, what would you like to drink? - Мадам, чтобы вы хотели выпить?- спросила у меня стюардесса. Я взглянула на поднос, полный напитков, и взяла стакан апельсинового сока. В это время по радио нас попросили пристегнуть ремни. Через минуту раздался голос капитана воздушного лайнера:
- Дамы и господа! Мы рады приветствовать вас на борту самолета KLM-0410, совершающий рейс Алматы-Амстердам. Время полета 7 часов 20 минут. Время прибытия в Амстердам – 10 часов 40 минут утра по местному времени. Капитан корабля и экипаж желают вам приятного полета!
Я всегда немного волнуюсь, ожидая того мгновения, когда шасси отрывается от земли и самолет мягко вплывает в воздушный океан. Крылья самолета будут нести меня много часов с одного материка на другой. Я огляделась: не все места в каюте бизнес-класса были заняты. Улыбающаяся стюардесса вновь предложила мне напитки.
- Спасибо. Я немного устала и хочу отдохнуть, – ответила я.
Я опустила спинку кресла и удобно в нем устроилась. Передо мной на экране телевизора красовался символ авиалиний КLМ – белый лебедь, взлетающий из воды. Сегодня я белым лебедем лечу через Амстердам в Америку. Там встречусь со своими читателями. Исполнилась моя детская мечта стать писательницей. Гадкий утенок, родившийся в маленьком селе, расправил крылья. Ну, разве это не сказка? Мне до сих пор в это не верится!
Под нами клубились ослепительно белые облака, а их обнимало бесконечное голубое небо. Зачарованная этой картиной, я задремала. А когда открыла глаза, увидела сидящую рядом женщину. Седая, одетая в белый спортивный костюм, она повернулась ко мне.
- How are you? – спросила меня с улыбкой.
- Very well, thank you, – ответила я.
Я всегда первым делом изучаю взгляд человека. В глазах моей соседки была печаль. Ей было явно за шестьдесят, об этом говорили глубокие морщины на ее лице.
- Куда вы летите? – спросила она.
- В Лос-Анджелес.
- Я лечу туда же!
- Меня в аэропорту должна встретить девушка по имени Даниэль. Потом мы вместе с ней полетим в Чикаго.
- Вы летите по работе или в гости?
- Я буду выступать на телешоу Опры Уинфри.
- О-о! Опра – очень популярная телеведущая, – соседка моя заулыбалась.
- Я с 2001 года мечтала с ней познакомиться. И вот теперь мы встретимся.
- Как интересно! О чем будет ваше телешоу?
- Опра прочла мою книгу о судьбе уйгурских женщин и очень заинтересовалась этой темой.
- Так вы писательница? – седая незнакомка посмотрела на меня уважительно.
- Скорее, начинающий автор, – улыбнулась я. – Пишу о том, что вижу, что пережила. В моей книге – рассказы о людях, которых я знаю. У них интересные, часто трагические судьбы.
- Вы меня заинтересовали. Расскажите мне о своих знакомых, об уйгурах.
- О-о! Рассказ получится долгий, – улыбнулась я.
- У нас с вами впереди больше двадцати часов полета. Времени хватит. Давайте познакомимся? Меня зовут Рус.
- А меня – Мехрибан.
Я глянула в иллюминатор и на мгновение задумалась. С чего начать?

Ана Мираси 1


Күмүч қанатлар елип учқанда

— What would you like to drink Ma’m? — Немә ичишни халайсиз, ханим? — дәп сориди стюардесса қиз һәр хил йемиш сулири қуюлған стаканлар тизилған подносни алдимға елип келип.
Мән апельсин соки қуюлған стаканни қолумға алдим. Шу чағда стюардессиниң: «Ховупсизлик бәлдиклирини яхшилап тақаңлар, учақ йәрдин көтирилип учушқа тәйярлиниватиду», — дегән үни аңланди. Һәммимиз бәлдикләрни бәкиттуқ.
— Ханимлар билән мирзилар! Бизниң учақниң бортиға хуш кәпсиләр! Бизниң учақ Алмута—Амстердам КL 0410 рейси бойичә учуш алдида туриду. Учуш вақтимиз 7 саат 20 минут давамлишду. Амстердам вақти бойичә әтигәнлиги саат 10 дин 40 минут өткәндә йәргә қонумиз. Яхши учуп, юмшақ қонушуңларни тиләймиз!
Экипаж капитаниниң сөзлиридин кейин учақниң ақ күмүчтәк қанатлири аста көккә көтирилди. Мән учақниң жуқури дәриҗидә хизмәт көрситидиған бизнес-класс дәп атилидиған бөлмисидә олтарғачқа, бойи егиз, чирайлиқ кәлгән стюардесса қиз пат-патла йенимға келип, түрлүк таамларни, ичимликләрни тәклип қилди.
— Мән һазирчә һеч немә йемәймән, һерип қаптимән, бир аз дәм алай, — дедим.
Бөлмидә адәмләр аз болғачқа, креслоларму бош еди. Мениң уддулумдики экранда КLMниң символи йоған, чирайлиқ ақ қушниң қанатлирини кәң йейип деңиздин көтирилип учқинини көрсәтти. Әшу пәйттә өзәмни шу ақ қушқа охшаттим. Чүнки жирақтики кичик бир йезида туғулуп, миң бир қийинчилиқларни тартип чоң болған мениң кичигимдики арминим әмәлгә ешип, новәттики китавимни тонуштуруш мәрасимиға Америкиға учуп кетип барғиним чөчәк әмәсму?.. Мән болуватқан бу йеңилиқларниң йә оңум, йә чүшүм екәнлигини билмәй, техичә ишәнмәй олтираттим.
Иллюминатордин көктә әркин ләйләп учуп жүргән сехирлиқ ақ булутларни тамашә қилип олтирип көзүм илинип кәтти әтималим, охансам, йенимда чачлири ақарған, үзлиригә чүшкән қоруқлар хелила билинип турған, учисиға ақ спорт костюмини кийгән аял олтирипту.
— How are you? — Әһвалиңиз қандақ? — дәп инглизчә сориди у.
— Good, thank you. — Яхши, — дәп җавап бәрдим.
Йеши 65 ләргә келип қалған бу аялни биринчи қетим көрүватсамму, униң көзлиридин қандақту дәрт-һәсрәтни баштин кәчүргәнлигини байқидим. Бир аздин кейин иккимиз, худди йеқин тонушлардәк, сөһбәтлишип кәттуқ.
— Қаяққа учуп кетип барисиз?
— Лос-Анджелесқа.
— Мәнму Лос-Анджелесқа.
— Мени Лос-Анджелеста Даниэль исимлиқ қиз қарши алиду. Кейин униң билән Чикагоға учимән.
— Чикагода ким бар яки иш билән кетип барамсиз?
— Мән Опра жүргүзидиған телешоуға тәклипнамә алған едим.
— О-о! Опра! Опра әң атақлиқ тележүргүзгүчиғу, униң исми дунияға тонулған.
— Мән Опрани 2001-жили Лос-Анджелесқа барғинимда телевизордин көрүп, униң билән учришишни арман қилған едим. Мана шу арминим әмәлгә ешиш алдида туриду.
— Бу қизиқ екән.
— Мениң китавим Опраниң қолиға чүшүпту. Уни китавимниң баш қәһриманлири болған уйғур аяллириниң тәғдири қизиқтурғанлиғиға хошал болдум.
— Бу гәпчә, сиз язғучи екәнсиздә? Америкилиқларни әзәлдинла дуния хәлиқлириниң тәғдири, урпи-адәтлири, таамлири қизиқтуриду.
— Мән бир атақлиқ язғучи әмәс, амма һаятта көргән-билгәнлиримни қолумдин кәлгиничә йезип жүримән. Бу китавимғиму өзәм билгән-тонуған адәмләрниң тәғдири асас болди. Уларниң һаятини тәсвирләштә уйғур хәлқимниң урпи-адәтлири тоғрилиқму бир аз тохтилип өттүм.
— Тохтаң, бу китавиңиз мениму қизиқтуриватиду. Сиз маңа китавиңизда тәсвирләнгән адәмләрниң һаятини сөзләп бериң.
— О-һо! Бу интайин узақ һекайә.
— Биз Лос-Анджелесқа йәткичә 21 саат бар, қанчә узақ һекайә болсиму сөзләп түгитисиз. Тонушуп қояйли, мениң исмим Рус.
— Наһайити яхши, сиз билән тонушқинимға хурсәнмән. Мениң исмим Меһрибан.
— Мән сизниң китавиңизниң қәһриманлири билән тонушушни тақәтсизлик билән күтүватимән.
Мән Русниң илтимасини рәт қилмай, чоңқур нәпәс елип тәйярлинип, һекайәмни башлидим.

Friday, September 4, 2009

Mother's Will Book Presentation


The book presentation in Istanbul, Turkey went very well as I had it done during International Pen Club Conference, which I joined as a new member. The presentation was done in both English and Russian, and I gave my comments and answers in Uighur language. I was also interviewed by TRT, Turkish National TV channel. It was a great pleasure to meet and share our ideas with writers from around the world.

Saturday, August 22, 2009

Презентация книги "Завещание Матери"


Я очень рада объявить, что моя книга "Завещание Матери" выходит в печать на уйгурском языке в г. Алматы, Казахстан. Я была приглашена представить эту книгу на конференции Международного Пен Клуба в Стамбуле, Турция, которая состоится в последнюю неделю августа 2009. Позже, я выставлю здесь информацию о конференции и о презентации книги. Слева вы видите пример красивых иллюстраций для моей книги, сделанных Хашимом Курбановым, уйгурским художником, заслуженным деятелем искусств Казахстана.

Friday, August 21, 2009

Mother's Will Book Presentation


I'm so happy to announce that my novel "Mother's Will" is going to print in Uighur language in Almaty, Kazakhstan. I was invited to present this book at the International Pen Club conference in Istanbul, Turkey the last week of August 2009. I will post here later about the conference and my book presentation. On the left you see a sample of beautiful illustration for my book done by Hashim Kurbanov, an Uighur artist in Kazakhstan.

Шаим Шаваев Пикири

ҰЙҒҰР АВАЗИ 26 (7309), 29 ИЮНЬ ЖҮМӘ, 2007 8 БӘТ


ОҚҰДҰҚ, ПИКИР ЕЙТИМИЗ

Истедатлиқ қәләм нәқиши


Әждатлар нәқил қилған “қаш билән кирпик” арисидики қисқа өмрүңниң алий мәвқәси - өмүр сүрүшла әмәс, уни беһөддә өткүзмәй, еқидәңгә яндишип, хәлқиң үчүн әмгәк қилип, тәр төкүш, шу жәриянда беминнәт инсаний борчиңни қилип ада қилиш болуп һесапланса керәк. Яр вә дияр, бу – сөйгү вә вәтән, садақәт билән саһавәт – бир пүтүн есил хисләт бирикмиси, тәнтәниси. Һаятта инсанға яр садақәтниң симаси, диярға муһәббәт – у саһавәтниң ипадиси.

Дүрнәм Мәшүрованиң қәлимигә мәнсүп «Беһөддә өтмигән һаят» һөжжәтлик қиссиси садиқ ярниң сахавәтлик жүптигә болған дил ришти. Мәшһур инсанға яр болуш, яндаш, сирдаш, һисдаш вә һәмкар болуп яшаш бәхитниң бир ипадисидур.

Муәллип мәрһум яри билән оттуз бәш жил турмуш қуруп, һаятниң барлиқ иссиқ – соғини, шатлиқ- ғемини, һөзүр- һалавитини биллә мүмкин болмиғинидәк, күлкә бар йәрдә жиғиму, қайғуму баравәрлишип, бир- биригә әгишип жүридиғанлиғини қәйт қилиду. Чүнки бу өмүр философияси: һаят билән мамат, ақ билән қара, йоруқ билән қараңғу, татлиқ билән аччиқ, муһәббәт билән нәпрәт, садақәт билән риқабәт новәтлишип күрәш қилиду.

Ғалибийәт- адиллиқ билән дадиллиқ болса, мәғлубийәт – залимлиқ билән наданлиқ. Мәзкүр қиссидә мошу һадисиләр реал әксини тапқан, шаиранә роһ билән нәзм қилинған. Муәллип жиллар давамида ичигә пүкүп жүргән истедатини мошу қиссидә толуқ намайән қилалиған.

Дүрнәм Мәшүрованиң туғма шаирә еканлигигә мениң көзүм йәтти. Жәмийәттә хәлиққә хизмәт қилип, әрбап дәрижисидә етирап қилинған мәшһур оғлан Азат Мәшүров – йеза егилиги саһасини йүксәлдүрүштә, хәлиқ турмушиниң паравәнлиги үчүн күрәштә беминнәт тәр төккәнлиги, әвлатлар үчүн унтулмас ибрәт ‑ үлгә мәктиви. Униң һаят тәрзи бүйүклүкниң нишани. Һаятниң алий мәнбәси, яки узақ өмүр сүрүш әмәс, саз вә унтулмас из қалдурушта. Һалбуки, интилиш, илгириләш, йүксилиш қиранларға хас тағ чоққисидин көрүнүш билән баравәр. Азат Мәшүров әйнә әшундақ алийжанап инсан еди.

Униң садақәтлик, вападар яри Дүрнәм Мәшүрова баһадирға лайиқ төһпә яриталиған намайәндә дәп ейтишқа толуқ асас бар. «Беһөддә өтмигән өмүр» әвлатларға қалдурулған ядикарлиқ, истедатлиқ намайәндиниң қәләм нәқишидур.

Шайим Шаваев,язғучи.

Wednesday, July 29, 2009

Етиз шаңлирида әксиң көрүнди


Алакөл наһийәсиниң 80 жиллиқ тойиға беғишлаймән

Әтигәндила күн қизип чиқти. Шуниңға қарап бүгүн күн раса иссийдиған болди дәп ойлидим. Язниң чирайлиқ, иссиқ бу күни биз, оғлум, келиним вә алакөллүк кона тонушлар билән биллә жирақ сәпәргә атландуқ. Чүнки бир ай илгири Алакөл наһийәсидин телефон қилип, тәвәниң 80 жиллиқ тойиға тәйярлиқ көрүлүватқанлиғини ейтқан еди. Аридин көп өтмәй Қанат Нүсипов дегән жигит тәклипнамә елип өйүмгә кәпту. Қанат өз вақтида Азат Мәшүровниң ярдәмчиси болуп ишлигән, һазир өз алдиға дехан егилигини қуруп башқурмақта. Бу жигитниң Азат билән биллә ишләп топлиған мол тәжрибиси һазир өз нәтижисини берип, у көплигән яхши ишларни әмәлгә ашурмақта. Қанат мениң тойға қатнишишимни өтүнүп:

-Дүрнәм тәте, бизниң наһийә һакими Бағдат Қарасаев вә тойни өткүзүш бойичә қурулған комиссия әзалири - һәммимиз сизни бу чоң тойға тәклип қилимиз. Азат аға билән һаятиңизниң унтулмас пәйтлири өткән йәрләрни көрүп, хәлиқ билән учришип келиң. Алакөл тәвәсиниң әмгәкчилири Азат Мәшүр оғлиниң наһийәмизниң тәрәққий етип, гүллинишигә қошқан зор үлүшини унтимайду,- дегән еди. Бир тәрәптин, наһийә башчилириниң, хәлқиниң маңа билдүргән һөрмити, иккинчи тәрәптин, Азат билән биллә жүргән йәрләрни көрүш армини мени бу узақ, Алмутидин 700 км жирақ йолға атландурди. Йол бойи буниңдин 28 жил илгири 12-ноябрь күни йолдишим Азат билән партияниң ишәнчисини ақлаймиз дәп ана жутумиз Яркәнттин Алакөлгә көчүп маңған чағлар көз алдимдин, худди кино лентисидәк, бир-бирләп тизилип өтти...Шу күни бизни қериндашлар, достлар даванғичә узитип, жиғлишип хошлишишқан еди. Наһийә мәркизи Үч Аралға қараңғу чүшкәндә йетип кәлгән едуқ. Ноябрь ейиниң оттури болғиниға қаримай, шу чағда бу йәрдә қар қелин, соғниң күчи хелила бар еди...

Бүгүн, август ейиниң бу раса иссиқ күни, хиялимда өтмүшни чарлап маңғачқа, йолниң жирақлиғиму билинмиди. Наһийәлик мәслиһәтниң хәтчиси Болат Сиырбаев бизни Сарқандта қарши елип, шақирап еқиватқан өстәң бойиға тикилгән кигиз өй тәрәпкә башлиди. Кигиз өй алдида турған жигит-қизлар қол қоштуруп салам берип, ичкиригә тәклип қилди. Кигиз өй ичигә қоюлған үстәлгә түрлүк-түрлүк таамлар тизилған. Узақ йолниң уссулуғини қандуруп бир чинидин чай ичтуқ. Бир аздин кейин тавақларда қазақ хәлқиниң есил миллий тамиғи сирнә кәлтүрүлди. Тамақ үстидә Болат наһийәниң 80 жиллиқ тойиға тәйярлиқниң қандақ дәрижидә кетип барғанлиғини сөзләп бәрдидә, бир аз ойлинип туруп:

- Азат аға аримиздин яш кәтти, лекин өлүмгә һеч ким қарши туралмайдекән. У дунияғиму яхши адәмләр керәкту. Азат аға яш кәтсиму, қилған яхши ишлири билән өзиниң жүтмәс изини қалдуруп кәтти. Азат ағаниң избасари Дилшат инимизни, келиниңиз Наргизни биллә елип кәлгиниңиз наһайити яхши бопту. Балилиғи өткән, дадисиниң әмгиги сиңгән йәрләрни көрүп мәғрурлансун, - деди. Сөзгә Болатниң қешида олтарған наһийәниң сабиқ баш врачи, биз билән сәпәрдаш болуп келиватқан Шылбы Туяқов арилишип:

- У чағларда Азат Мәшүр оғли қириқ яшларда болуп, чирай-шәкли келишкән жигит еди. Палванларға хас бәстидин жисманий күч, сағламлиқ вә сунмас ирадә сезилип туратти. Мүжәзи еғир бесиқ, һәр бир сөзни салмақ билән, ой таразисидин өткүзүп ейтатти,- дәп әслиди. Тамақ үстидә Азат тоғрилиқ мошундақ көплигән яхши гәпләр ейтилди. Яш жигитләр қимиз, шубатларни қуюп бизни күтмәктә. Шу арилиқта Болат сиртқа чиқип бир қизни башлап кирди.

- Дүрнәм тәте, бу қизимиз сизгә беғишлап домбра билән бир-икки нахша ейтип бериду.

Қизниң домбрини чевәрлик билән челип, бабиға йәткүзүп ейтқан нахшилирини тиңшап, узақ йолниң һадуғи чиққандәк болди. Һәммимиз қизға рәхмәт ейттуқ. Бу чағда вақитму хелә йәргә берип қалған еди. Болат саатиға қарап:

- Әнди бу жигитләргә рәхмәт ейтип, йолға чиқайли, - дедидә, һәммимиз дуга қилип йолға атландуқ. Сарқанд билән Үч Арал арисидики 150 километр йол ойлар дәриясида үзүп меңип билинмәй өтүп кәтти.

Гугум чүшкән пәйттә мәнзилгә келип йәттуқ. Болат бизниң меһманханиға орунлишимиз дегинимизгә унимай өйигә елип кәлди. Бизни Болатниң аяли Айгүл очуқ чирай билән қарши алди. Бу өйгә буниңдин он жил илгири Алакөл наһийәсиниң 70 жиллиқ тойида Азат билән келип, меһман болған едуқ. Бүгүн Азатниң йоқлуғини билиндүрмәй балилирим, сәпәрдаш меһманлар билән келип олтиримән. Айгүл тәйярлиған таамларни үстәлгә қоюп, қимиз, шубатларни қуйди. Болат Азат акиси билән биллә ишлигән чағлирини әсләп, болған қизиқ вақиәләрни ағзи-ағзиға тәгмәй сөзләп, бизни хошал қилмақта.

- Мән у чағларда совхоз директори болуп ишләттим. Азат аға егиликләрни арилап, бизгә бир мунчә тапшуруқларни бәрди. Биз бурунқи башлиқлар охшаш бу кишиму бир айғичә кәлмәс десәк, икки-үч күн өтүпла, тапшуруқниң қандақ орунланғинини тәкшүрди. Шуниңдин кейин тапшуруқни вақтида әмәлгә ашуридиған болған едуқ. Бизгә кәтмән тутушни үгәткинини ейтип берәй. Азат аға кәлгән жилила алдин-ала қизилчини суғириш вақтида керәк йоған кәтмәнләрни буйрутуп ясатти. Қизилча суғириш пәйтиму кәлди. Азат аға ақ көйнәктә, бойнида галстук, айиғида резинка өтүк. Қолиға кәтмәнни елип туғанларни йепип көрситиватиду. Бир чағда:

- Болат, әнди сән кәтмәнни елип суни мону қурларға башла,-деди.

Мән кәтмәнни елип, ериқни ачмақчи болғанда, үсти-бешимға патқақ чачирап, бит-чит болди. Ағаға қарисақ, көйниги таза. У киши мениң қолумдин кәтмәнни елип йәнә көрсәтти. Кейин-кейин бизму кәтмән билән ишләшни үгинип кәттуқ. Азат Мәшүр оғли наһайити аз ухлатти. Әтигәнлиги саат 4тә туруп етиз арилап, қизилчиниң сүйини тәкшүрәйдиған. Өзи ялған ейтқанни яхши көрмәтти. Бир күни һерип ухлап кетиптимән. Таң сәһәр бәштә рация жириңлап охатти. Алсам Азат аға.

- Болат, сән қәйәрдә?- дәп сориди.

- Мән етизда, қизилчиниң бешида,- дәп ялған ейттим.

- Немишкә ялған ейтисән, мән һазир сениң етизиңда қизилчиниң сүйини тәкшүрәп жүрмән,- деди аға.

- Кәчүрүң, Азат аға, -дәп кийиндимдә,етизға кәттим. Азат Мәшүр оғли әйнә шундақ ишлигән. Наһийәдә су йетәрлик болғачқа, биринчи жилила 67 звено тәшкил қилди. Бир Тентек дәриясиниң сүйи биләнла 100миң гектар етизлиқни суғириш мүмкин еди. Азат аға шу суни дурус пайдилинишни үгәтти. Һаяттин бәк әтигән кетидиғинини сәзгәндәк, кечә-күндүз ухлимай ишләйдиған. «Бари-йоқи төрт саат ухлаймән» дәп қоятти. Болатниң қизиқ параңлирини тиңшап Азатни әсләп олтарғинимизда, Айгүл йоған тавақларда бесбармақ елип кирди. Тамақ йәп олтирип Болат йәнила наһийәни Азат башқурған жиллар тоғрилиқ гепини давамлаштуруп:

- Дөләтниң бәш жиллиқ планини төрт жилда орунлаймиз дәп, 1984-жили вәдимиздә туруп наһийә дөләткә 595 миң тонна қәнт қизилчисини тапшуруп, он биринчи бәж жиллиқни төрт жилда орунлиғанлиғи тоғрилиқ рапорт бәргән еди. Тәр төкүп қилған әмгәк һөкүмәт тәрәптин баһалинип, йәткән утуқлар үчүн йүздин ошуқ адәм орден, медальлар билән мукапатланди, икки киши Қазақ ССР Алий Советиниң депутати болуп сайланди, икки адәмгә Қазақ ССР Дөләт мукапити берилди. Азат ағамиз мәйдисигә Вәтинимизниң алий награди – Ленин орденини тақиған еди. Мана буларниң һәммиси бүгүн тарих болуп қалди. Һә, тарихниң изини аридин өткән жиллар өчирәлмәйду,- деди. Болатниң сөзини қоллап-қувәтләп Шылбы Туяқов сөзгә қошулди.

- Мән у чағларда наһийәниң баш врачи едим. Азат Мәшүр оғли мени пат-патла чақирип, егиликләрни, қурулушларни биллә арилап келәттуқ. У киши башчи болған чағларда қанчилигән қурулушлар – мәктәпләр, бала бағчилири, мәииший хизмәт көрситиш комбинатлири, әң чоң гөш комбинати селинип, көплигән адәмләр иш билән тәминләнгән еди. Биз у күни өтмүшни әсләп узақ параңлаштуқ. Ахирида Болат:

- Дүрнәм тәте, бүгүн тойға келип қапсиз, мән Азат ағаниң һөрмити, наһийәмизгә сиңәргән әмгиги үчүн өмүрлүк йолдиши болған, жапа-мәшәқәтни тәң тартқан сизгә бир чапан япсам,- дәп қазақ хәлқиниң әң һөрмәтлик меһманға чапан япидиған урпи-адити бойичә үстүмгә чапан япти, атисиниң избасари сүпитидә оғлумниң қолиға саат бағлиди. Мән худди Азат тирилип келип, мошу адәмләр арисида жүргәндәк хошал болдум, Азат билән мәғрурландим...

Әтиси той башланди. Әтигәнлиги саат 10.00.да мәдәнийәт өйиниң алдидики Улуқ Вәтән урушида қурван болғанларға ясалған мемориалға гүлчәмбәрләрни қойдуқ. Шу йәрдә Азат билән биллә ишлигән егилик башчилири, звеновойлар, муәллимләр келип мениң билән көрүшүп, Азатни әсләп көзлиригә яш елип, тәзийә билдүрүшти. Мәдәнийәт өйидә наһийәниң 80 жиллиғиға беғишланған тәнтәнилик жиғинда наһийә һакими Бағдат Қарасаев өткән вақит ичидә Алакөл наһийәсини башқурған 15 адәмни атап, һәр бириниң бу тәвәгә келип ишлигән ишлири тоғрилиқ ейтип өтти. У киши өз сөзидә Азат тоғрилиқ:

- 1980-1989-жиллири наһийәни Машуров Азат Машурович башқурди. Шу жиллири наһийә мәркизи Үч Арал шәһәр статусиға егә болди. Деханчилиқ, мал чарвичилиқ вә башқиму саһалар бойичә планни орунлап, жүкләнгән вәзипиләрниң һөддисидин жавапкәрчилик билән чиққан. Азат Машуров башчи болған жиллири наһийә вилайәт даирисидә биринчи қетим Көчмә Қизил туғни елишқа муйәссәр болған,- дәп сөзләватқанда, арқа рәттә олтарған мойсүпәт икки адәмниң өз ара гепи қулиғимға аңланди.

- Азат істеген кезде Алакөлдің тарихында болмаған жақсылықтар болдығой.

- Дұрыс айтасың, Азат өзі бір батыр жігіт еді.

Бу сөзләрни аңлап көңлүм хуш болди, чүнки биз бу наһийәдин кәткини 18 жил болсиму, хәлиқ Азатни, униң қилған яхши ишлирини есидин чиқармапту. Һәқиқәтәнму, у өз әмгиги билән тарихта қапту...

Жиғин ахиридики тәнтәнилик концерттин кейин той ресторанда давамлашти. Наһийә һакими билән Болат иккиси дәстиханни ачқандин кейин, Бағдат Қарасаев:

- Бүгүн Азат Машуровичниң рәпиқиси Дүрнәм апамыз 80 жиллиқ тоюмизни тәбрикләп келип аримизда олтириду. Биз биринчи сөзни Дүрнәм апамызға берәйли,- дәп микрофонни маңа тутқузди. Мән бираз һодуқсамму, бу тойда Азатниң орнида сөзләватқанлиғимни чоңқур һис қилип сөз башлидим. Барлиқ меһманларни бу чоң той билән тәбрикләп, ишлириға утуқлар тиләп сөзүмни давамлаштурдум:

- Алакөл наһийәси мениң үчүн ят әмәс. Мениң өмүрлүк йолдишим Азат Мәшүр оғли 40 йешида мошу наһийәгә биринчи хәтчи болуп сайланған еди. Азат киндик қени тамған Яркәнт тәвәсидин бирму иш биләрмән адәмләрни елип кәлгини йоқ. У киши силәр билән, алакөллүкләр билән он жил ишләп, бар билимини, яшлиқ күч-ғәйритини, саламәтлигини наһийәниң тәрәққиятини көтириш үчүн сәрип қилди. Шу жиллири наһийәниң йәткән утуқлири, алдинқи қатардин орун алғанлиғи тоғрилиқ жиғинда һаким тәкитләп өтти.Бу пәқәт Азат Мәшүр оғлиниңла әмгиги әмәс, бу силәрниң - алакөллүкләрниң әмгиги. Шу дәвирдә Азат Мәшүр оғлиға ишәнчә билдүрүп, униң билән биллә кечә-күндүз ишләп, наһийәниң ихтисадини,мәдәнийитини көтәргән барлиқ рәһбәрләргә, хизмәтчиләргә, дехан-әмгәкчиләргә рәхмәт ейтмақчимән. Азатниң шу жилларда қилған әмгигини баһалап, өзи болмисиму, мени балилирим билән чақирип, бүгүн һөрмәтләп төрдә ортарғузғиниңларға рәхмәт. Силәр билән көрүшүп, Азат тоғрилиқ иллиқ ләвзиңларни аңлап, Азатниң һаяти беһөддә өтмигәнлигигә йәнә бир қетим көз йәткүзүп хошал болдум. Бағдат баурым, яш болсаңму мошу наһийәгә баш болуп жүрүпсән, ишиң утуқлуқ болсун! Азатниң орнида избасари Дилшат Азат оғлиниң саңа чапан йепишиға рухсәт қил,- дедим.

Дилшат чапаннни япқандин кейин, Бағдат сөз елип:

- Дүрнәм апа, һөрмитиңизгә, тилигиңизгә рәхмәт. Бу наһийәдә сизниңму әмгигиңиз тола. Язлиғи 40 градус иссиқта, күзниң сөрүн соғ күнлиридә аддий хәлиқ билән етизда биллә ишлигән екәнсиз. Бүгүнки хошаллиқ тойда бизму өз новитидә бешиңизға ақ яғлиқ селип, үстиңизгә чапан япайли,-дәп чапан кийгүзди. Тойға қатнишиватқанлар арисидики һөрмәтлик меһманларғиму чапан йепип, һөрмәт билдүрди. Кәчтә, гала-концерттин кейин, биз чүшкән Болатниң өйигә наһийә һакими Бағдат аяли билән келип, икки-үч саат олтирип, ишлиниватқан ишлар тоғрисида сөзләп бәрди. Азат Мәшүр оғлиниң намини Үч Аралниң бир кочисиға яки селиниватқан спорт комплексиға бәрмәкчи болуватқанлиғини, бу иш һәл болғанда, мени чақиридиғанлиғини ейтти.

Әтиси бәйгә оюнлири болиду дәп шәһәрниң оң тәрипидики очуқчилиққа апарди. Бу йәргә 50 кигиз өй тикилип, униң бирини Азатниң ярдәмчиси болуп ишлигән Қанат Нусипов тикипту. У бизни қарши елип:

- Дүрнәм тәте, бу өйни сиз үчүн тиктим. Һәммә өйләр ақ, мениң болса Қазақстанниң байриғиниң рәңгидә, - дәп өйгә башлиди. Кигиз өйниң ичи кәң, гиләмләр үстигә чирайлиқ қурақ чүшәкләр селинип безилипту, жозилар үстигә түрлүк таамлар қоюлған. Қанатниң аяли Бақыт қимиз, шубатларни қуюп алдимизға қойди. Мениң билән көрүшмигән тонуш-билишләр кигиз өйгә кирип көрүшүп, һал-әһвал соришиштуқ. Бир чағда Қанат қолиға һаса тутқан қери киши билән кирип кәлди. Бу өз заманисидики илғар қойчи, Қазақстан йеза егилиги чарвичилиғиниң хизмәт көрсәткән хадими Қияқбай Ниязов дегән киши еди. Орнумдин туруп течлиқ-аманлиқ сораштим. У төргә чиқип олтирип:

-Азаттин айрилип қалған екәнмиз, балам, балилириң аман болсун. Азат яшимиған яшни балилириң яшисун. Һели есимда, 1981-жили қиш наһайити қаттиқ болди. Декабрь ейида евгей борини 162 саат, йәни 7 тәвлүк давамида тохтимиған еди. Азат әшундақ қийин жағдайда өзи мал арилап, малчиларниң әһвалидин хәвәрдар болған еди. Шуңлашқа қаттиқ қишқа қаримай, мал чиқими болмиған. Әнди мана қерип қалдуқ, 83 яшқа кәлдим. Аялим қайтиш болуп, балилирим билән туруватимән, буниңғиму шүкри,- деди.

-Ата, сиз Азат ағамизға атап бир қуръан оқуп қойсиңиз,- дәп илтимас билдүрди Қанат. Қияқбай аға қуръан оқуп, олтарғанлар һәммимиз Азатқа атап дуга қилдуқ. Қазақниң миллий тамиғи бесбармақ жозиға қоюлуп, меһманлар хошал олтириватқанда, Қанатниң оғли Азат кирип, бәйгигә қоюлған 10 машининиң биринчи кәлгәнләргә тапшурулғанлиғи тоғрилиқ хуш хәвәрни йәткүзди. Бәйгә түгәп, меһманлар билән хошлаштуқ. Андин бизни көлгә елип кәтти. Көл бойида олтирип оғлум Дилшат:

- Бу көлгә дадам билән келәттуқ. Дадам маңа үзүшни мошу көлдә үгәткән. Һәдилиримму суда яхши үзәтти. Апа, есиңдиму, дадам үзүп жираққа кетидиған, - дәп дадиси билән биллә жүргән ғәмсиз балилиқ чағлирини әслиди. Раст, балиларниң ата-аниси билән бәхитлик өткән чағлири жүригидә мәңгү сақлиниду...

Күн угисиға олтирип, упуқ қизил рәңгә боялған пәйттә Алакөл яп-йешил болуп, әжайип чирайлиқ көрүнди. Биз, Шылбы, униң аяли Күлән вә балилиримиз билән көл бойида узақ олтирип, жигирмә жил илгири блуп өткән вақиәләрни әслидуқ, Азатни қайта-қайта хатирилидуқ. Көлниң яқисиға селинған чирайлиқ яғач өйләрниң биридә қонуп, әтиси бизгә зор иззәт-еһтирам көрсәткән Бағдат Қарасаевқа, Болат Сиырбаев билән аяли Айгүлгә вә наһийә турғунлириға миннәтдарлиқ билдүрүп, Алмутиға қайттуқ. Азат маңған йолларда меңип, бир чағларда у резинка өтүгини кийивелип қизилча арилап жүргән етизлиқларни көрүп, худди һазирму етизлиқта Азат меңип жүргәндәк һис қилдим. Машиниға чүшүветип, Алакөлдә қириқ яшлиқ Азат қалғандәк жүригим ечишип ағриди. Етиз шаңлиридин Азатниң әкси көрүнүп, маңа қолини пулаңлитип, қиймай хошлишиватқандәк көрүнди...

Алмута- Үч Арал – Алмута

14-17-август, 2008-жил

Дүрнәм Мәшүрова

Monday, March 30, 2009

Book Review by Soledad Jimenez Tovar

Durnyam Mashurova (2007) Una vida no vivida en vano, Almaty, 143 pp. ISBN 9965-746-02-8
Durnyam Mashurova no piensa en pretenciosos universalismos literarios y escribe para su gente, la gente real, la de carne y hueso, aquella a la que ha conocido a lo largo del camino, con la que ha llorado y reído: Durnyam escribe desde, sobre y para la vida, no escribe a partir de personajes y vivencias abstractas sino desde su propia alma y, sin temor, la muestra al lector en cada línea.
Eso es Durnyam Mashurova: una escritora que entregó el alma en sus escritos y le exigió lo mismo a la autora de esta reseña, quien movida por una curiosidad intelectual comenzara a leer su primera novela, Una vida no vivida en vano, publicada en lengua Uighur en 2005 y en una traducción al ruso en 2007, para descubrir una biografía de su difunto esposo, el líder soviético Uighur Azat Mashurov, profundamente involucrado con el desarrollo de su comunidad en el distrito Panfilovskii en Kazajstán y, en general, de la comunidad Uighur en toda la exRepública soviética.
No obstante lo anterior, no sólo se encuentra a Azat Mashurov en las líneas de este libro, también puede leerse sobre el desarrollo de la comunidad Uighur de Kazajstán, de cuyo surgimiento y fortalecimiento fueron testigos y actores principales Durnyam y Azat. Después de leer este libro, la curiosidad intelectual originaria se convirtió en un compromiso con el pueblo Uighur y su cultura. En la visita que pude hacer a Durnyam en el verano de 2008, pude identificar a varios de los personajes mencionados en su libro, me trataron como a su familia y me asimilaron como parte de su comunidad: la lectora devino personaje.
Durnyam confirma su amor en este libro, busca rescatar del olvido a Azat y nos lo entrega en toda su humanidad, sin buscar delinearlo esencialista o simplificadamente. Lo mismo hace con el pueblo Uighur. De este modo, Durnyam, comprometida con lo local, se convierte al mismo tiempo en escritora universal y entrega una prosa sutil, develadora de las verdades ocultas en las cosas más discretas de la vida cotidiana. Un libro cuya traducción al inglés o al español permitiría a muchos más lectores recrearse con su fluida prosa, Una vida no vivida en vano es una joya por descubrir entre las obras literarias producidas en Kazajstán en los últimos años.
Durnyam Mashurova (2007) A Life Lived not in Vain, Almaty, 143 pp. ISBN 9965-746-02-8
Durnyam Mashurova doesn’t think of pretentious literary universalism and writes for her people, real people, the flesh and blood people, the people which she has met along the way, with which she cried and laughed: Durnyam writes from, on and for the life, she doesn’t write from abstract characters and experiences, but from her own soul, and without fear, shows it to the reader in each line.
That is Durnyam Mashurova: a writer who gave up her soul in her writings and demanded the same from the author of this review, who was driven by intellectual curiosity and began to read her first novel, A Life Lived not in Vain, published in Uighur language in 2005 and translated into Russian in 2007, to find a biography of her deceased husband, the Soviet Uighur leader Azat Mashurov, deeply involved with the development of their community in the Panfilovskii district in Kazakhstan and, in general, with the Uighur community throughout the ex-Soviet republic.
Nevertheless, you can read not only about Azat Mashurov in this book’s lines, but also about the development of the Uighur community in Kazakhstan, whose emergence and strengthening were witnessed by key players as Durnyam and Azat. After reading this book, the original intellectual curiosity became a commitment to the Uighur people and their culture. During the visit to Durnyam, which I did in the summer of 2008, I was able to identify several of the characters mentioned in her book. I was treated like family, and I assimilated as part of their community: the reader became a character.
Durnyam confirms her love in this book and seeks to rescue Azat from oblivion and delivers him in all his humanity, without seeking to delineate him as an essentialist or a simplified character. The same was done with the Uighur people. Thus, Durnyam, committed to the local, becomes, at the same time, a universal writer and delivers to us a subtle prose, unveiling the hidden truths in the most discreet things of everyday life. A book whose translation into English or Spanish would enable many more readers to enjoy her smooth prose, A Life Lived not in Vain is a discovered gem among literary works produced in Kazakhstan in recent years.

Monday, March 9, 2009

Ищу переводчиков

Я не могу поверить, что моя маленькая книжка читается в США, Мексике и Латвии. Эти мемуары были написаны не для продажи или чтобы сделать меня известной. Все что я хотела - это рассказать историю моего мужа, Азата Машурова. Я так благодарна, что она нашла отклик в сердцах людей так далеко от Казахстана. Было бы хорошо найти переводчиков с опытом литературного перевода на английский, испанский и другие языки.

Я наконец закончила вторую книгу, которая еще не имеет названия. Теперь ее нужно отредактировать и отполировать, после чего я смогу издать ее на уйгурском, а затем перевести и опубликовать ее за рубежом. Мои планы - представить ее в США, России, Мексике, Китае, так что мне также нужны там контакты.

Я скоро включу сюда некоторые отрывки из книги, чтобы вы смогли ее прочувствовать.

Looking for Translators

I couldn't believe that my little book would be read in the US, Mexico, or Latvia. These memoirs were not ment for sale or make me famouse. All I wanted is to tell the story of my husband, Azat Mashurov. I am so grateful that it touched hearts of people so far away from Kazakhstan.
It would be great to find translators into English, Spanish and other languages who are experienced with literatory work.

I'm finally done with the second book, which still doesn't have a title. Now it needs editing and final polishing, after which I can publish it locally in Uighur and then translate it and publish overseas. My plans to go with it to the USA, Russia, Mexico, China, so I need contacts there too.

I will put some passages from the book here, so you can get a feel of it shortly.